Spis treści
⇑Wyraźne różnice w wynikach z języka polskiego
Zestawienie danych z kolejnych lat pokazuje, że średnie wyniki z języka polskiego wśród uczniów wahają się w dość wąskim przedziale. W 2019 roku ogółem wyniosły one 63%, a w 2020 roku spadły do 59%. Niewielki wzrost w 2021 i 2022 roku (60%) jest następnie przerywany wyraźnym skokiem do 66% w 2023 roku, po czym w 2024 roku ponownie obserwuje się spadek do 61%.
Wyniki chłopców zwykle utrzymują się na niższym poziomie niż dziewcząt, jednak w różnych latach można zaobserwować zróżnicowaną skalę tej różnicy. W 2019 roku chłopcy uzyskali średnio 58%, a dziewczęta 69%. Spadki i wzrosty postępowały podobnym rytmem, lecz mimo wahań dziewczęta niemal zawsze osiągały wynik wyższy o co najmniej kilka punktów procentowych. Przykładowo, w 2023 roku chłopcy mieli 62%, a dziewczęta 70%, co może świadczyć o wyraźnie lepszym przygotowaniu bądź większym zaangażowaniu uczennic w analizę tekstów i formułowanie wypowiedzi pisemnych.
⇑Matematyka – od stabilności do niespodziewanych zmian
W przypadku matematyki dane wskazują na nieco inny charakter rozpiętości wyników. Między 2019 a 2021 rokiem można zauważyć stopniowy, lecz niezbyt duży wzrost średnich rezultatów (od 45% do 47%). Duże zaskoczenie pojawiło się w 2022 roku, gdy wskaźnik ogółem sięgnął aż 57%. W kolejnych latach (2023 i 2024) widać jednak spadek, odpowiednio do 53% i 52%. Nie jest to powrót do najniższych wartości z 2019 roku, ale jednak oznacza pewne osłabienie tendencji wzrostowej.
Wyniki chłopców i dziewcząt wypadają podobnie, przy czym w 2023 roku chłopcy osiągnęli nieco wyższy rezultat (54% wobec 53% u dziewcząt). W pozostałych latach różnice te nie były znaczące – najczęściej wynosiły około 1–2 punkty procentowe. Możliwe, że w matematyce większe znaczenie ma indywidualne podejście ucznia do przedmiotu i sposób prowadzenia zajęć niż różnice wynikające z płci. Ciekawym zjawiskiem jest gwałtowny wzrost w 2022 roku, który mógł być efektem zwiększonego nacisku na przedmioty ścisłe w poprzedzającym go okresie lub pewnych zmian w strukturze egzaminu.
⇑Język angielski – dynamiczne wahania i zauważalna stabilizacja
Wyniki z języka angielskiego wyróżniają się dość wyraźną zmiennością. W 2019 roku uczniowie zdawali go średnio na poziomie 59%, po czym w 2020 roku nastąpił spadek do 54%. W 2021 – wręcz odwrotnie – odnotowano znaczący wzrost do 66%. W 2022 i 2023 roku wartości te oscylowały wokół 66–67%, aby w 2024 roku pozostać na zbliżonym poziomie (66%).
Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta doświadczali podobnych skoków: w 2021 roku wynik chłopców osiągnął 64%, a dziewcząt 68%. W 2022 roku różnica utrzymała się na podobnym poziomie (65% wobec 68%), natomiast w 2023 wartość dla chłopców była o trzy punkty procentowe niższa (64%), a dla dziewcząt o jeden punkt niższa (67%). W 2024 roku chłopcy osiągnęli 65%, a dziewczęta 68%. Może to wskazywać na trwałą przewagę wynikającą być może z większego zainteresowania dziewcząt nauką języków obcych, choć zarazem warto podkreślić, że w matematyce i języku polskim rozbieżności między płciami też są stałym elementem analiz.
⇑Możliwe przyczyny wahań
Niektóre przyczyny widocznych zmian w wynikach egzaminów ósmoklasisty mogą być związane z modyfikacjami w podstawie programowej, nowymi materiałami dydaktycznymi czy stylami nauczania. Nauczyciele coraz częściej stosują metody aktywizujące, np. projekty czy pracę w grupach, co sprzyja efektywniejszej przyswajalności wiedzy. Jednocześnie warto uwzględnić, że pandemia oraz ograniczenia w nauczaniu stacjonarnym wniosły sporo komplikacji, zwłaszcza w latach 2020–2021. Uczniowie musieli przystosować się do nowych warunków, a nauczyciele do szybkiego przejścia na nauczanie zdalne.
Znaczenie może mieć również wsparcie psychologiczno-pedagogiczne w szkołach. Zróżnicowane tło rodzinne czy różne warunki finansowe uczniów nierzadko wpływają na motywację do nauki i dostęp do materiałów. W sytuacjach kryzysowych istotna bywa rola doradców szkolnych oraz inicjatyw samorządowych, które zmniejszają trudności związane z brakiem możliwości uczestniczenia w dodatkowych lekcjach czy zakupem odpowiednich podręczników.
⇑Wnioski z perspektywy płci
Przyglądając się wynikom chłopców i dziewcząt, warto zauważyć, że różnice pozostają dość konsekwentne w języku polskim (z korzyścią dla dziewcząt) i języku angielskim (również odrobinę wyższe wyniki dziewcząt). W matematyce wartości te były bardzo zbliżone, co sugeruje, że podział na stereotypowe predyspozycje może być mniej wyraźny, niż się czasem zakłada.
Te wyniki nie powinny prowadzić do generalizowania umiejętności uczniów i uczennic, jednak stanowią istotną wskazówkę dla środowisk edukacyjnych. Szkoły mogą skupiać się na wyrównywaniu szans tam, gdzie zauważalne są największe dysproporcje. To z kolei może pomóc w wypracowaniu skuteczniejszych strategii nauczania i wzmacnianiu motywacji do nauki w grupach, które radzą sobie gorzej.
⇑Podsumowanie
Analiza wyników egzaminu ósmoklasisty z lat 2019–2024 ujawnia nie tylko zmienność średnich rezultatów w języku polskim, matematyce czy języku angielskim, lecz także pewne powtarzalne prawidłowości. Dziewczęta konsekwentnie uzyskują wyższe wyniki w przedmiotach humanistycznych i językach obcych, natomiast w matematyce różnice między płciami są niewielkie. Wahania w poszczególnych latach mogą wynikać zarówno z działań podejmowanych przez nauczycieli i instytucje oświatowe, jak i z sytuacji zewnętrznych, takich jak specyficzne warunki społeczne czy zmiany w formie egzaminu.
Zrozumienie tych tendencji pozwala na podjęcie decyzji w zakresie udoskonalania systemu kształcenia, w tym poprawy dostępności zajęć wyrównawczych czy sposobów motywowania uczniów. W dłuższej perspektywie takie działania mogą przełożyć się na bardziej stabilne i wyższe wyniki, a także zwiększyć satysfakcję uczniów z procesu nauki.
poleca:
