Czym jest dysleksja i jej diagnoza

O dysleksji rozwojowej mówi się, że paradoksalnie jest to problem znany i jednocześnie nieznany. Jaka Pani zdaniem jest świadomość rodziców i nauczycieli w tej sprawie? 

Joanna Ławicka: Obecnie sytuacja z pewnością wygląda nieco lepiej niż kilka, kilkanaście lat temu. Wciąż jednak dominuje przekonanie, że z diagnozą dysleksji należy wstrzymywać się do późniejszego okresu szkoły podstawowej. Poszczególne zaburzenia dyslektyczne postrzegane są wyłącznie jako zaburzenia procesów uczenia się. Tymczasem należy zdawać sobie sprawę, że u ich podłoża leżą nieprawidłowości rozwojowe, które rozpoczynają się we wczesnym dzieciństwie. Diagnozowanie ryzyka dysleksji u dziecka w wieku przedszkolnym, wczesna interwencja terapeutyczna mogłoby wielu dzieciom oszczędzić licznych niepowodzeń szkolnych i frustracji związanej z ciągłym poczuciem bycia gorszym od reszty uczniów. 

Czym zatem jest dysleksja rozwojowa?

Joanna Ławicka: Według obowiązującej w naszym kraju klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-10 dysleksja jest „specyficznym zaburzeniem uczenia się”. Warto jednak rozumieć problem szerzej  – kryteria diagnostyczne odnoszą się niejako do efektów, nie do pierwotnych przyczyn zaburzeń, które mają charakter rozwojowy. Dziecko z dysleksją rozwojową już w okresie wczesnego dzieciństwa ma pewne określone trudności, które w przyszłości powodują zespół objawów nazywanych dysleksją rozwojową. Takie wczesne zaburzenia obejmują między innymi dysfunkcje sensoryczne (postrzegania, percepcji), problemy motoryczne czy nieprawidłowe planowanie ruchu. U wielu dzieci obserwuje się także zaburzenia lateralizacji. W efekcie wieloletniego nawarstwiania się deficytów, dziecko pomimo całkowicie prawidłowej inteligencji nie jest  w stanie prawidłowo uczyć się czytać, pisać czy liczyć.  

 

O jakiej skali występowania problemu dysleksji wśród uczniów mówimy w Polsce?

Joanna Ławicka: W badaniach międzynarodowych mówi się o około 10%-15% uczniów. 4% to uczniowie  z bardzo głęboką dysleksją. Podobne wskaźniki przedstawiane są w badaniach profesor Bogdanowicz, która mówi o 10% uczniów w naszym kraju. 

Kto jest odpowiedzialny za diagnozowanie dysleksji rozwojowych i w jakim wieku się je diagnozuje?

Joanna Ławicka: Pierwszym ogniwem diagnostycznym będzie szkoła. Dalej - specyficzne trudności w uczeniu się można zdiagnozować w Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych, zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Bardzo ważne, żeby diagnoza przeprowadzana była przez zespół specjalistów, którzy oprócz sformułowania samej diagnozy będą w stanie określić dokładne przyczyny i rodzaj dysfunkcji. 

Jakie objawy w zachowaniu dziecka powinny zaniepokoić rodziców i nauczycieli, a które mogą świadczyć  o dysleksji?

Joanna Ławicka: Na etapie szkolnym będą to trudności z nauką czytania, pisania i/lub liczenia  w powiązaniu z innymi objawami, takimi jak na przykład – zaburzenia lateralizacji, trudności  z orientacją w przestrzeni. W okresie przedszkolnym należy zwrócić uwagę na dzieci, u których słabo rozwijają się procesy percepcyjne – zarówno słuchowe jak i wzrokowe, dzieci z nieprawidłową orientacją w przestrzeni  i schemacie ciała, dzieci z opóźnionym rozwojem mowy czy obniżoną koordynacją wzrokowo-ruchową. Jakkolwiek, na tym etapie rozwojowym nie diagnozuje się dysleksji, można i należy diagnozować dziecko  w kierunku tzw. „ryzyka dysleksji”. 

Czym skutkuje dla dziecka marginalizacja problemu – brak diagnozy oraz nieleczenie dysleksji? 

Joanna Ławicka: Trudno powiedzieć o leczeniu dysleksji, która nie jest chorobą, lecz nieprawidłowością rozwoju. I jako taką można prowadzić terapeutycznie, minimalizując skutki i kompensując deficyty, jednocześnie dbając o obszary, w których można trwale poprawić funkcjonowanie dziecka. Brak terapii może  z wiekiem przynieść poważne konsekwencje, takie jak zaburzenia emocjonalne, nerwice, depresję oraz tzw. „zespół nieadekwatnych osiągnięć szkolnych”, kiedy to dziecko pomimo warunków i możliwości poznawczych osiąga znacznie niższe wyniki w szkole niż wynika to z jego potencjału. W efekcie grozi to poważnym ograniczeniem wyboru ścieżki zawodowej w życiu dorosłym. 

Jak prawidłowo powinien przebiegać proces terapii? 

Joanna Ławicka: Jak wspomniałam, obecnie szkoła jest ważnym ogniwem diagnostycznym ważne, by dysponowała ona odpowiednimi narzędziami, pozwalającymi przesiewowo sprawdzić, czy u danego ucznia występują objawy wskazujące na dysleksję. Podobnie wygląda kwestia terapii. Szkoła jest miejscem, w którym dziecko będzie uczestniczyć w różnego typu zajęciach wspierających rozwój i dlatego potrzebuje do tego odpowiednich narzędzi. Terapia powinna obejmować nie tyle trening pisania czy czytania, lecz pracę nad przyczynami trudności szkolnych.